Impressionisme is een schilderstijl waarbij licht, kleur en sfeer centraal staan. In dit artikel ontdek je hoe deze stijl zich ontwikkelde, welke technieken je kunt toepassen en welke kunstenaars de impressionistische aquarel tot een kunstvorm hebben verheven.

Het impressionisme ontstond rond 1870 in Frankrijk. Het is een kunststroming die zich richtte op het vastleggen van licht, kleur en sfeer met snelle, zichtbare penseelstreken. De naam ‘impressionisme’ werd oorspronkelijk spottend gebruikt door een kunstcriticus, naar aanleiding van Claude Monet’s schilderij Impression, soleil levant (1872).

Criticus Louis Leroy schreef een sarcastische recensie in de krant Le Charivari, waarin hij de stijl belachelijk maakte en suggereerde dat de kunstenaars slechts ‘indrukken’ (impressions) gaven in plaats van echte, afgewerkte kunstwerken.

Leroy schreef in de vorm van een dialoog tussen twee fictieve toeschouwers, waarbij een van hen opmerkt:

“Impressie, ik was er zeker van. Ik zei net tegen mezelf dat, aangezien ik onder de indruk was, er een impressie in moest zitten… en wat een vrijheid, wat een gemak van uitvoering! Een voorontwerp voor een behangpatroon is meer afgewerkt dan dit zeestuk.”

Omdat impressionisten snelle, losse penseelstreken gebruikten, ongewone kleurcombinaties toepasten en momentopnames van het dagelijks leven vastlegden in plaats van historische of mythologische scènes, werd hun werk door critici als slordig en onaf beschouwd. Ironisch genoeg omarmden de impressionisten de naam later zelf, en het werd uiteindelijk een van de invloedrijkste kunststromingen ooit.

Hoewel het impressionisme vaak wordt geassocieerd met olieverf, speelde aquarel een belangrijke rol in deze stijl.

Kenmerken van impressionisme

Impressionistische aquarellen onderscheiden zich door enkele specifieke kenmerken:

• Licht en kleur: De nadruk ligt op het vastleggen van natuurlijke lichtinval en de subtiele nuances van kleurveranderingen.
• Losse penseelstreken: Kunstenaars gebruiken vrije en vloeiende penseelstreken om beweging en spontaniteit te suggereren.
• Alledaagse taferelen: In plaats van historische of mythologische onderwerpen richten impressionistische aquarellisten zich op het dagelijks leven, zoals landschappen, stadsgezichten en informele portretten.

Technieken binnen de impressionistische aquarel

Het beheersen van impressionistische aquarel vereist zowel technische vaardigheid als een scherp observatievermogen. Enkele technieken zijn:

• Nat-in-nat: Deze techniek houdt in dat je verf aanbrengt op een nat oppervlak, wat resulteert in zachte, vloeiende overgangen en een dromerig effect.
• Kleuren mengen op papier: In plaats van kleuren vooraf op het palet te mengen, breng je zuivere kleuren direct op het papier aan, waardoor ze ter plekke mengen en vibrerende kleureffecten creëren.
• Vermijden van overmatige details: Door details te minimaliseren en je te concentreren op vormen en kleuren, behoud je de spontaniteit en energie van het onderwerp.

Beroemde impressionistische aquarellisten

Hoewel het impressionisme vaak geassocieerd wordt met olieverf, hebben verschillende kunstenaars opmerkelijke bijdragen geleverd aan de aquarelkunst binnen deze stroming. Hieronder een selectie;

• John Singer Sargent: Bekend om zijn aquarellen, legde Sargent landschappen en dagelijkse scenes vast met een levendige en losse stijl.
• Winslow Homer: Deze Amerikaanse kunstenaar gebruikte aquarel om maritieme scenes en het landelijke leven te schilderen, met een focus op licht en atmosfeer.
• Paul Cézanne: Hoewel hij voornamelijk als olieverfschilder bekend is, creëerde Cézanne ook aquarellen waarin hij experimenteerde met vorm en perspectief.
• Vincent van Gogh wordt vaak als een post-impressionist beschouwd in plaats van een impressionist. Hoewel hij beïnvloed werd door het impressionisme – met zijn gebruik van felle kleuren, snelle penseelstreken en de nadruk op licht – ging hij een stap verder. Zijn stijl was expressiever, emotioneler en minder gericht op het vastleggen van een vluchtig moment. In plaats daarvan probeerde hij gevoel en emotie in zijn werk te leggen, wat typisch is voor het post-impressionisme. Van Gogh maakte ook aquarellen, maar zijn bekendste werken zijn zijn olieverfschilderijen. Zijn techniek in aquarel was losjes en kleurrijk, maar hij had een ander doel dan de impressionisten.

Impressionisme in de moderne tijd

Tegenwoordig blijft impressionisme een populaire techniek onder kunstenaars wereldwijd. De directe en expressieve aard van aquarel maakt het een ideaal medium voor plein air schilderen èn de Alla Prima techniek waarbij je buiten werkt en de veranderende lichtomstandigheden vastlegt. Bovendien organiseren kunstverenigingen regelmatig workshops en tentoonstellingen om deze stijl te promoten en te behouden.

Tips voor het creëren van impressionistische aquarellen

Voor degenen die geïnspireerd zijn om zelf aan de slag te gaan met impressionistische aquarel, zijn hier enkele tips:

• Observeer het licht: Besteed aandacht aan hoe licht het landschap of objecten beïnvloedt en probeer deze effecten vast te leggen in je werk.
• Werk snel en spontaan: Probeer de eerste indruk van een scene vast te leggen zonder te veel na te denken over details.
• Experimenteer met kleur: Wees niet bang om gedurfde kleurkeuzes te maken en te spelen met complementaire kleuren voor extra vibratie.
• Gebruik de juiste materialen: Hoogwaardige aquarelpapieren en -verven kunnen een groot verschil maken in het eindresultaat.

Het verkennen van impressionistische aquarel biedt je de mogelijkheid om momenten van het dagelijks leven op een levendige manier vast te leggen. Door te focussen op licht en kleur met een flinke dosis spontaniteit, kun je jezelf en anderen nog verrassen met je ‘impressions‘.