Waterverf is een van de meest geliefde artistieke media vanwege zijn veelzijdigheid en toegankelijkheid. Het wordt vaak gebruikt door zowel professionele kunstenaars als amateurs, vooral vanwege de eenvoudige reiniging met water en het verminderde gebruik van schadelijke oplosmiddelen. Een veelgestelde vraag over waterverf is echter of het giftig is. In dit artikel zullen we een blik werpen op de veiligheid van waterverf.

De Samenstelling van waterverf

Waterverf is een complexe maar fascinerende mix van componenten die samenwerken om kunst tot leven te brengen. Hier zijn de belangrijkste ingrediënten:

• Pigmenten: Pigmenten vormen het kleurgevende deel van waterverf. Ze zijn in poedervorm en worden gemengd met water om de gewenste kleur te creëren. Pigmenten zijn verkrijgbaar in een breed scala aan kleuren en worden vaak aangeduid met hun kleurnaam, bijvoorbeeld “cadmiumgeel” of “ultramarijnblauw”. Elke kleur heeft zijn eigen chemische samenstelling en eigenschappen, wat van invloed kan zijn op de toxiciteit en lichtechtheid ervan.
• Bindmiddelen: Het bindmiddel in waterverf is verantwoordelijk voor het samenhouden van de pigmentdeeltjes en het hechten van de verf aan het papier of het schilderoppervlak. Het zorgt voor de textuur en consistentie van de verf. Traditioneel wordt Arabische gom vaak gebruikt als bindmiddel in aquarellen maar andere middelen kunnen ook worden gebruikt, zoals gelatine of glycerine. Ei-tempera maakt gebruik van eigeel als bindmiddel en Caseïne is afkomstig van melkproteïnen. Ben je Vegan en schilder je graag? Dan is dit iets om rekening mee te houden.
• Water: Water is het belangrijkste oplosmiddel in waterverf. Het wordt gebruikt om de pigmenten te verdunnen en te activeren, waardoor ze oplossen en zich verspreiden op het schilderoppervlak. Waterverf staat bekend om zijn transparante eigenschappen, die kunnen variëren afhankelijk van de hoeveelheid water die wordt toegevoegd.
• Additieven: Naast pigmenten, bindmiddelen en water kunnen waterverf ook additieven bevatten, zoals conserveermiddelen om de houdbaarheid van de verf te verlengen, antischuimmiddelen om schuimvorming tijdens het mengen te voorkomen, en andere stoffen om de textuur of vloeibaarheid aan te passen. Honing hoort hier ook bij!

De samenstelling van waterverf is over het algemeen minder complex en minder giftig dan die van sommige andere verven, zoals olieverf of oplosmiddelgedragen verven.

Dit maakt waterverf aantrekkelijk voor zowel beginners als ervaren kunstenaars, omdat het gemakkelijker te hanteren is en geen schadelijke oplosmiddelen vereist. Het gebruik van water als oplosmiddel maakt ook de schoonmaak eenvoudig, omdat verfkwasten en andere materialen gewoon met water kunnen worden gereinigd.

Toxiciteit van Pigmenten

Pigmenten vormen het kleurgevende deel van waterverf, en hun toxiciteit kan variëren. Sommige pigmenten zijn inderdaad giftig en moeten met voorzichtigheid worden behandeld. Voorbeelden van giftige pigmenten zijn cadmiumkleuren (cadmiumgeel, cadmiumrood, etc.), loodwit en chroomoxidegroen. Het inademen van stofdeeltjes van deze pigmenten of het innemen ervan kan schadelijk zijn voor de gezondheid.

Hieronder een bredere uitleg:

1. Cadmiumkleuren: Cadmiumhoudende pigmenten, zoals cadmiumgeel, cadmiumrood en cadmiumoranje, bevatten cadmium, een zwaar metaal dat als giftig wordt beschouwd. Blootstelling aan cadmiumdampen of het inslikken van cadmiumhoudende verfdeeltjes kan leiden tot gezondheidsproblemen, waaronder nier- en longschade. Moderne waterverfproducenten bieden cadmiumvrije alternatieven aan die minder schadelijk zijn.
2. Loodwit: Loodwit is een traditioneel pigment dat lood bevat. Lood is uiterst giftig en kan leiden tot loodvergiftiging als het wordt ingeademd, ingeslikt of door de huid wordt opgenomen. Moderne waterverf bevat meestal loodvrije alternatieven.
3. Chroomoxidegroen: Dit pigment bevat chroom, dat schadelijk kan zijn bij inademing van stofdeeltjes of bij huidcontact. In sommige gevallen kunnen chroomhoudende pigmenten allergische reacties veroorzaken.
4. Kobaltkleuren: Kobaltkleuren bevatten kobaltzouten, die als potentieel schadelijk worden beschouwd bij inademing van stofdeeltjes. Langdurige blootstelling aan hoge concentraties kobalt in de lucht kan leiden tot long- en hartproblemen. Waterverf met kobaltkleuren wordt meestal als veilig beschouwd voor kunstenaars, maar het is nog steeds belangrijk om goede werkpraktijken te volgen.
5. Nikkelkleuren: Sommige nikkelhoudende pigmenten kunnen allergische reacties veroorzaken bij mensen die gevoelig zijn voor nikkel. Dit kan huidirritatie veroorzaken bij direct contact met de verf.

Veiligheid van Moderne Waterverf

Moderne waterverfproducenten hebben inspanningen geleverd om de toxiciteit van pigmenten te verminderen door minder schadelijke alternatieven te ontwikkelen. Bijvoorbeeld, cadmiumkleuren zijn nu beschikbaar als cadmiumvrije verven die veel minder giftig zijn.

Maar, als je bezorgd bent over de toxiciteit van specifieke pigmenten, kun je ook persoonlijke beschermingsmiddelen zoals handschoenen en een ademhalingsmasker gebruiken en in een goed geventileerde ruimte werken om blootstelling te minimaliseren. Al gaat dit dan meer over het gebruik van de pigmenten bij het máken / ontwikkelen van de waterverf en niet bij gebruik van schilderen met de al kant-en-klare waterverf (Gelukkig niet!)

Veilig Gebruik van Waterverf

Hoewel waterverf over het algemeen als veilig wordt beschouwd, moet je nog steeds voorzorgsmaatregelen nemen bij het werken met waterverf.

Zo is het natuurlijk altijd gezonder om te werken in een goed geventileerde ruimte, kun je langdurig huidcontact beter vermijden en moet je geen waterverf eten of opdrinken. Nu denk je misschien, nou Gee, wat zeg je nu! Dat is toch vanzelfsprekend?! Nou ja, dat is het. Maar het is belangrijk om voorzichtig te zijn, vooral als je eet of drinkt in de buurt van je kunstbenodigdheden 😉 Niet per ongeluk een slok aquarelthee nemen dus in plaats van je koffie of ochtendthee! (Je zal overigens de eerste niet zijn!)

Conclusie

Waterverf is veilig om mee te werken, zolang je enkele eenvoudige voorzorgsmaatregelen neemt en bewust bent van de specifieke pigmenten die je gebruikt. Maar is dat niet met alles in het leven?

Moderne waterverfproducenten hebben de toxiciteit verminderd door minder schadelijke alternatieven te ontwikkelen. Als je echter bezorgd bent over de veiligheid van specifieke pigmenten, raadpleeg dan de productinformatie van de fabrikant of zoek advies bij een professional.

De voorzorgsmaatregelen gaan vooral op bij het zelf maken van aquarelverf waarbij je gebruik maakt van losse elementen zoals pigmentpoeder om een verf te ontwikkelen, dus neem maar een diepe zucht en ga zonder zorgen aan je volgende aquarel creatie beginnen 😉

Welke aquarelpigmenten ga jij ontdekken in je volgende kunstwerk? Laat in een reactie weten welke kleuren je het meest inspireren en deel je creaties om anderen te inspireren! 🎨💧 #AquarelAvontuur